प्रकाश सिलवाल

काठमाडौ , २ भदौ  । अन्य विश्वविद्यालयका तुलनामा प्रतिविद्यार्थी लगानी निकै  बढी भएको  ने पाल संस् कृत विश्वविद्यालयमा विद्यार्थीको  आकर्षण भने  घट्दो  दे खिन्छ ।

सर कार  अनुदान र  विश्वविद्यालयको  लगानीसमे त जो ड्दा प्रतिविद्यार्थी वार्षिक सर दर  खर्च एक लाख ७० हजार भन्दा बढी छ तर  विद्यार्थीको  आकर्षण बढ्नसके को  छै न । दुई वर्षअघि चार  हजार  दुई विद्यार्थी र हे कामा हाल तीन हजार  तीन सय ७१ छन् । सो  विश्वविद्यालयमा दे खिएका समस् या र  सुधार का उपायबार े  र ाय सुझाव दिन विश्वविद्यालय अनुदान आयो गले  प्रा. डा. विद्यानाथ को इर ालाको  संयो जकत्वमा गठन गर े को  कार्यटो लीले  ‘जनस् तर मा संस् कृतका ज्ञान एवं सीपलाई ज्यूँदो  र ाख्नुपनेर् ’ लगायत विभिन्न सुझावसहित विद्यार्थीको  आकर्षण बढाउन पदाधिकार ी, शिक्षक र  कर्मचार ीले  र ाजनीतिक खिचातानी त्यागी अघि बढ्न सुझाव दिएको  छ ।
विश्वविद्यालयको  आव २०७२/७३ को  कुल वार्षिक बजे ट ५६ कर ो ड रुपै याँ छ, जुन र कममा विश्वविद्यालयको  आन्तरि क स्रो तको  हिस् सा छ प्रतिशत मात्र छ । ‘सो  र कम सर कार ले  दिएको  ११ कर ो ड ७५ लाख ९२ हजार भन्दा बढी छ । खर्चको  हिसाबले  भन्ने  हो  भने  बजे टको  अधिकांश हिस् सा सर कार बाट प्राप्त भइर हे को  छ । लगानीको  हिसाबले  प्रतिविद्यार्थी लागत उच्च भएको  विश्वविद्यालयको  को टिमा पर्छ ।’ आयो गमा गत साता बुझाइएको  प्रतिवे दनमा भनिएको  छ ।
तत्कालीन शिक्षामन्त्रीस् तर को  निर्णयअनुसार  आयो गले  गठन गर े को  सो  कार्यटो लीमा प्रा. दिने शर ाज पन्त, प्रा. डा. धनिकलाल भर खे र , प्रा. डा. कमलदीप ढकाल र  आयो गका ले खा नियन्त्रक के दार प्रसाद आचार्य हुनुहुन्थ्यो  ।
सो  विश्वविद्यालयमा आंगिक विद्यापीठमा मात्र अध्ययन गनेर्  विद्यार्थीको  संख्या दुई हजार  आठ सय ७९ छ भने  सम्बन्धनप्राप्त विद्यापीठमा अध्ययन गनेर्  विद्यार्थी संख्या चार  सय ९२ छ । विश्वविद्यालयमा शिक्षक विद्यार्थीको  अनुपात १:६ छ, कुल जनशक्ति विद्यार्थी अनुपात १:३ दे खिन्छ, जुन अनुपात दे शमा सञ्चालित अन्य विश्वविद्यालयको  तुलनामा थो र ै  र हे को  तर  यस शिक्षालाई मुलुकको  निधिका रूपमा जो गाउनुपर्ने  संयो जक डा. को इर ालाले  बताउनुभयो  ।
त्रिभुवन विश्वविद्यालयको  संस् कृत अध्ययन संस् थानको  पाठ्यक्रम, विद्यार्थी, शिक्षक तथा कर्मचार ी र हने  गर ी महे न्द्र संस् कृत विश्वविद्यालयको  स् थापनाका लागि महे न्द्र संस् कृत विश्वविद्यालय ऐ न, २०४३ भई सो  विश्वविद्यालय स् थापना भएको  हो  । यसका १४ वटा आंगिक र  ११ वटा सम्बन्धन प्राप्त गर ी २५ वटा विद्यापीठ छन् । आंगिक विद्यापीठमध्ये  ११ वटा विद्यापीठमा उत्तर मध्यमा, आठवटा विद्यापीठमा शास् त्री, तीनवटा विद्यापीठमा आचार्यसम्मको  पढाइ हुन्छ भने  सम्बन्धनप्राप्त विद्यापीठमध्ये  एउटा विद्यापीठमा उत्तर मध्यमा, छवटा विद्यापीठमा शास् त्री र  एउटा विद्यापीठमा आचार्य तहसम्मको  पठनपाठन हुँदै  आएको  छ ।
प्रतिवे दनले  गुरुकुल पद्धतिमा शिक्षण सिकाइ सञ्चालन गर्न, छर छिमे कका शिक्षालयमा संस् कृत शिक्षाको  महत्व र  स् वाद जगाउन, जीवनो पयो गी विषयको  विस् तार

गर्न, शिक्षक एवं विद्यार्थीलाई अनिवार्यरूपले  अनुसन्धानमा लगाउन, मानवीय स्रो तको  पुन: व्यवस् थापन गर्न र  पाठ््यक्रम तथा पाठ्यपुस् तक अद्यावधिक गर्न पनि सुझाएको  छ ।
सो ही विश्वविद्यालयका पूर्वकुलसचिव प्रा जगतप्रसाद उपाध्याय आफूहरूले  पूर्वीय दर्शन र  संस् कृतको  पठनपाठन हुने  अन्तरर् ाष्ट्रिय विश्वविद्यालयसँग सम्बन्ध विस् तार  गर े र  सुधार का प्रयास गर्दा पनि २५ महिनासम्म तालाबन्दी हुँदा विश्वविद्यालय थला पर े को  प्रतिक्रिया दिनुभयो  । उपाध्यायले  भन्नुभयो – ‘यसलाई र ाजनीतिक पूर्वाग्रहका आधार मा चल्न दिनुहुँदै न, यसको  प्रचुर  सम्भावना छ, आफ्नै  लगानीमा पनि यो  चल्न सक्छ तर  यहाँ त बाँदर को  हातमा नरि वल बनाइएको  छ ।’ (रासस)